Hoe jij grote broer was voor je kleine zusje...

Die dagen heeft je zusje in haar wiegje op de bank gelegen en hebben we afscheid van haar genomen. Jij had je blokjes erbij gepakt en ging in het hoekje zo dicht mogelijk tegen het wiegje aan met je blokjes en autootjes spelen. Je bouwde ook wat voor haar en speelde ook met de knuffeltjes die bij haar lagen. Op een gegeven moment wou je zelfs naast haar kruipen!

Nee we konden aan jou niet merken dat je nu anders naar je zusje keek of anders tegen haar deed. Wel vond je het gek dat er steeds mensen aan het huilen waren. Ik denk dat dát je heeft doen beseffen dat er iets aan de hand was. Je zusje zag er gelukkig al die dagen ook nog zo mooi uit, daar kon je haast ook niks aan zien. Alleen ze was heel stil en dat was natuurlijk wel een groot verschil omdat haar snelle ademhaling altijd zo duidelijk aanwezig was.

De dag na de begrafenis liep je (net als je dagen daarvoor) naar de woonkamer om naar je zusje te gaan. Je reageerde wel iets( ik geloof dat je je handen zo uit elkaar deed en iets van “huh?” zei) maar daarna liep je ook gewoon weer weg. Ik denk dat je daar zo makkelijk mee omging omdat je wel gewend was dat zusje ook zo weer weg(naar ziekenhuis) kon zijn.
Papa en mama waren wel blij dat je hier zo gemakkelijk mee om ging.
De weken erna heb je eigenlijk ook niet meer gevraagd naar je zusje. Je had het nog wel over haar als je iets van haar zag, dan zei je wel altijd “usjie!” maar je zei haar naam niet meer met een vragende toon. Blijkbaar heb je toch wel iets begrepen. We hebben je ook steeds uitgelegd dat zusje nu bij de Here Jezus is en misschien dat je dit toch wel een beetje begrepen hebt. Toen we enkele weken na de begrafenis op vakantie gingen en mama de babyfoon met camera op je kamertje neerzette en meteen met de ontvanger uitprobeerde of de camera goed gericht stond zag jij op dat schermpje dus bewegende beelden en hoorde je geluid. Je had niet door dat dit onze eigen bewegingen waren en riep wijzend naar de camera “usjie!!”. Wat klonk dat blij! Je dacht dat je je zusje zag en hoorde. Mama’s hart scheurde doormidden. Ze had je zo graag willen zeggen: ja lieverd, daar is je zusje.
Een paar weken later toen we thuis ons klaarmaakten om even weg te gaan en mama je bij mama op schoot zat om je jasje aan te doen, toen vroeg je voor het eerst sinds de begrafenis: “Naar usjie?” “nee lieverd” zei ik “dat kan niet, je zusje is toch bij de Here Jezus” “weg” zei je toen, “weg”. Ach wat had ik ook toen met je te doen. Alsof je het wel wist dat het niet meer kon(je had het tenslotte al die tijd niet meer gevraagd) maar je het heel voorzichtig nog één keer probeerde. Lieve schat, je had het zo leuk gevonden om nog weer even naar haar toe te gaan! Wij ook lieverd, wij ook.

Maar op een dag zúllen we liefje, dan zullen we naar haar toe gaan! Tegelijk hopen we, hand in hand met jou in onze armen, als God terugkomt. En dan zullen we weer samen zijn! Voor ALTIJD samen bij onze Vader. We hopen dat die dag heel snel zal komen! Wie weet morgen al!

Lieve Ralph,
Het is nu ruim een jaar geleden dat je zusje is overleden. Het afgelopen jaar heb jij ons er door heen geholpen. Jij was vrolijk en lief, je leidde ons af en liet ons vrolijk zijn en genieten. Maar ook jij vergat je zusje niet. Regelmatig zag je iets (een knuffeltje ofzo) wat je deed herinneren aan je zusje en dan zei je het ook. Soms gaf je aan dat je naar zusje toe wou, maar je legde je er ook bij neer als we vertelden dat dat niet meer kan, dat zusje nu in de hemel is. Vaak wees je dan naar boven. En toen ik een keer vertelde dat wij over een poosje ook naar de hemel gaan en dat jij dan weer kan spelen met zusje, riep je enthousiast: "ja léuk!!"
Soms duik je in de kast van Emanuelle en kom je terug met allemaal mooie kleertjes die jijzelf eigenlijk ook wel aan wil. Of je haalt er wat knuffeltjes van haar uit en neemt die mee je bedje in. 's Avonds zingen we voordat je gaat slapen altijd: "...woont de Vader in de Hemel die van Ralph en zijn zusje houdt..".
Het lukt je de laatste tijd al een beetje om de naam 'Emanuelle' ook uit te spreken, maar 'zusje' is natuurlijk veel makkelijker en wij vinden dat wel lief klinken dus laten we het zo.

Wanneer we naar de Akker gaan ga je meestal graag mee. Niet dat je weet wat daar eigenlijk is, maar er is een houten tractor en daar zit je graag op. Ook de bal die bij Thomas ligt pak je graag en de mooie kleine steentjes bij de andere graven vind je leuk om te zoeken(en mee te nemen).
We hebben afgelopen jaar nog niet tegen jou verteld dat de Akker met jouw zusje te maken heeft. Je zou hier toch nog niets van snappen.
Maar nu je 3 bent en je meer gaat begrijpen zullen we dit wel gaan doen. Dit ging al een beetje vanzelf toen jij rond 26 sept. op de peuterschool van de juf een tekening mocht gaan maken voor je zusje. Juf Marian vertelde dat je meteen begon te glimmen toen ze je het voorstelde. Ontzettend lief ook van je juf dat ze hier aan gedacht had! Helemaal trots kwam je ermee thuis. Je wou dat we het meteen gingen uitpakken, maar toen we zeiden dat we dat maandag(26e) zouden gaan doen op de Akker en dat je daar dan ook je (gesealde)tekening mocht neerleggen, keek je ons wel even verbaasd aan. Je zal wel gedacht hebben: "hoezo dáár?" Wel begreep je dat je het niet meer echt aan zusje kon geven, want dat heb je helemaal niet genoemd. Toen we het die maandag daar hebben uitgepakt en neergelegd was je heel trots. En wij konden meteen hier bij aansluiten door te zeggen dat we de bloemetjes die we ook mee hadden genomen, dat die ook voor zusje zijn.
Vanaf toen wist je dat we op de Akker dus blijkbaar bloemetjes en tekeningen voor je zusje neerleggen.

Van zuster Lia uit Amersfoort hadden we vorig jaar een boekje gehad van 'kikker en de vogel' om aan jou voor te lezen. Tot nu toe was je nog te jong om het verhaal te begrijpen, maar toen er een paar weken terug een dode vogel op ons terras lag(en wij daar heel bewust samen met jou veel aandacht aan hebben geschonken) was dat een prachtige aanleiding om het boekje er eens bij te pakken. Gisteravond heb ik het je voorgelezen. Kikker vind een dode vogel en die gaat hij dan samen met zijn vriendjes begraven. Ze graven een kuil en stoppen daar de vogel en nog wat bloemetjes in. Terwijl ik het aan het voorlezen was en we samen de plaatjes bekeken wees jij me op de traan op de wang van varkentje. "Wat doet die-ie?" vraag je me. Ik had dat traantje nog niet gezien(keek vooral naar de kuil), dus ben verbaasd dat jij het al wel gezien hebt. Je hebt hier toch echt wel gevoelssprieten voor gekregen sinds je het verdriet zo dichtbij hebt meegemaakt. Ik vertel dat varkentje verdrietig is omdat het vogeltje dood is. Ik geloof dat je langzamerhand het begrip 'dood' wat gaat begrijpen(en daar hebben de muggen en vliegen van afgelopen zomer ook aan meegeholpen).
Omdat ik het niet over mijn lippen krijg om dat begrip ook te zeggen over je zusje, zeg ik dat het vogeltje nu ook in de hemel is (zodat je snapt dat het met je zusje hetzelfde is als met het vogeltje).
Toen je vanmorgen wakker werd wou je het boekje meteen weer even bekijken!
Van een andere verpleegkundige kregen we ook een prenteboekje opgestuurd over een meisje die een zusje krijgt die ook in het ziekenhuis geboren wordt en ook overlijdt. Ik denk dat we dit boekje binnenkort ook wel kunnen gaan voorlezen.

Sinds de 26e maak je nu regelmatig iets voor je zusje: een tekening of een zandkasteel in de zandbak. Je toon over haar en je blik naar haar foto's en knuffeltjes is heel liefdevol. Vaak horen we je ook heel vertederend 'och' zeggen als je iets van haar ziet of je geeft het kusje. Ontroerend om te zien!
Ja lieve Ralph, je bent een lieve grote trotse broer en voor ons een kind om ontzettend dankbaar voor te zijn! En dat zijn we!